Aflevering 1 – 19 maart 2020
Wat zit er achter en hoe moeten we ermee omgaan?
Van verschillende kanten wordt mij de vraag gesteld naar de achtergronden van de corona-crisis. Wat zit er achter en hoe moeten we ermee omgaan? Ik was al van plan daarover een artikel te schrijven voor ons blad Verwachting. Maar het eerstvolgende nummer verschijnt pas op 1 juni. Dat duurt wel erg lang; daarom leek het mij een goed idee om via de site van onze Stichting De Heraut regelmatig korte impressies te plaatsen waarbij wordt ingegaan op de achtergronden van de huidige corona-crisis. Een crisis die ongetwijfeld zal uitlopen op een economische crisis – en waarschijnlijk wordt die crisis erger dan de corona-crisis.
Voor ik verderga: wilt u misschien ook anderen attenderen op dit journaal? Met een zekere regelmaat (om de paar dagen misschien?) zal ik een nieuwe bijdrage plaatsen, in de hoop dat we samen toegroeien naar inzicht. Juist in de huidige situatie is inzicht belangrijk, zodat we ons niet laten meeslepen door de angst.
Daarbij wil ik voorop stellen dat ik niet de waarheid in pacht heb, maar dat ik mijn verschillende overwegingen met jullie wil delen, zodat we samen stap voor stap een meer genuanceerd inzicht kunnen ontwikkelen in wat er nu eigenlijk gaande is.
Natuurlijk voelen ouderen en mensen met een kwetsbare gezondheid zich onzeker en soms zelfs angstig: zij zijn degenen bij wie dit virus de heftigste gevolgen kan hebben. Mensen onder de vijftig (zeggen deskundigen) zullen in het algemeen slechts milde symptomen krijgen van de corona-ziekte. En dus is het terecht dat we voorzorgsmaatregelen treffen zodat de ouderen en kwetsbaren onder ons zo min mogelijk belaagd zullen worden door het virus. (Overigens: neem regelmatig vitamine D en vitamine C in om je weerstand zo goed mogelijk op peil te houden en wandel af en toe een poosje in de zon: de griep verdwijnt meestal vanaf eind maart als de mensen weer wat vaker in de zon zitten of lopen.)
Maar al die vergaande maatregelen die op dit moment getroffen worden, zijn die op deze schaal nodig en zijn ze ook zinvol?
Prof. Dr. Robert Gorter, antroposofisch arts, en Pieter Stuurman schrijven: ‘Corona’ is maar een naam voor een vrij normale seizoensgriep. In 2018 stierven er in Nederland volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu 9444 mensen aan de griep. Daar hoorden we nauwelijks iets over. Geen enkel journaal of krantenbericht besteedde daar aandacht aan. Waarom dan wel deze hype over het corona-virus? En waarom deze draconische maatregelen?
Ik maak me in feite niet de meeste zorgen over de ouderen en kwetsbare mensen. Ik maak me vooral zorgen over het virus van de angst dat steeds meer mensen begint te belagen en hen depressief, angstig en onzeker maakt. Het virus van de angst is niet aan leeftijd gebonden en krijgt op dit moment steeds meer mensen in zijn greep.
Nu al kun je her en der paniek waarnemen: anders zo redelijke mensen die nu ineens hun vertrouwen en zelfcontrole kwijtraken en in de greep raken van angst en paniek. Een duidelijk signaal van die angst is de hamsterwoede. Ik maak me dan ook meer zorgen over dit stiekeme virus van de angst, dan over de corona-virus zelf.
Denk als voorbeeld van wat dit virus doet aan het feit dat de overheid de scholen in feite alleen maar sloot omdat de druk vanuit de samenleving – lees de angst – zo groot werd dat de overheid wel tot sluiting moest overgaan. De onrust in de samenleving over het openhouden van de scholen werd immers te massaal. De sluiting werd dus niet afgedwongen door het corona-virus, maar door het virus van de angst.
(Terzijde: natuurlijk werd het ook moeilijker de scholen open te houden vanwege het personeelstekort omdat er nogal wat leraren en leraressen door ziekte uitvielen. Maar als dat de reden was voor sluiting, waren er ook wel andere, minder vergaande maatregelen mogelijk geweest. Maar kennelijk was de regering blij dat ze deze reden kon aanvoeren voor de sluiting van de scholen, zodat ze niet hoefde te zeggen dat ze gezwicht was voor de maatschappelijke druk.)
Vergis je niet: het virus van de angst is een realiteit. Het is een geestelijke realiteit en een sterke, geestelijke kracht die ons allen belaagt en meetrekt in de donkerte van de angst. Daarom wordt iedereen – werkelijk niemand uitgezonderd – in deze periode door angst belaagd, bewust of onbewust. Het is daarbij belangrijk om te beseffen dat we de keuze hebben hoe daarmee om te gaan: ons mee te laten slepen door de angst – en ons daardoor tot een vrijwillige prooi te maken van de paniek – of juist ons vertrouwen te leren bewaren.
Een man van 65 jaar werd door zijn kinderen gebeld dat hij niet naar zijn oude moeder van 90 jaar toe moest gaan, want je wist maar nooit of je op die manier het virus aan haar zou kunnen overdragen. Toen de oude dame dat hoorde, reageerde ze furieus: Zijn jullie helemaal gek geworden? Hebben jullie dan geen enkel vertrouwen meer in God? Zij raakte daarbij een belangrijk punt. Want het lijkt erop alsof de deskundigen de plaats van God hebben ingenomen.
Deze overweging houdt ook een belangrijke vraag aan ons in: natuurlijk moet je goed nadenken over wat je wel of niet doet, maar kun je bij dit alles ook nog een beetje het vertrouwen in God en in zijn leiding bewaren?
Het virus van de angst werkt uiterst subtiel. Het weet dat er in ieder mens oude, verborgen en weggestopte angsten leven. Wat het virus van de angst nu doet, is dit: zij activeert die verborgen angsten. Maar als die naar boven komen, lijkt het net alsof het gaat over de angst voor het corona-virus, terwijl het in wezen gaat om oudere, haast vergeten angsten die nu naar boven komen en aangezien willen worden.
Dus als je die angsten kent – en wie kent ze niet in meerdere of mindere mate? – sta je voor de opgave om je bewust te worden wat die angsten jou willen vertellen over afgesloten en voorbije levenservaringen die je kennelijk nog niet voldoende verwerkt hebt. Kijk ze aan, doorvoel ze, doorleef ze en laat ze dan los. Dat kan ook echt, want wat je eerlijk tot op de bodem hebt durven doorvoelen, kun je vervolgens loslaten en zal je niet meer belagen.
Kortom: de eerste les die de corona-crisis ons voorlegt, is het bewaren van onze nuchterheid en beseffen dat we aan het werk gezet worden: aan onszelf. En wel om alle angsten en andere verdrongen emoties in ons die door de huidige crisis worden geactiveerd, aan te zien en bewust te doorleven.
Maar wat doet angst eigenlijk met ons? Waarom is het zo belangrijk ons niet mee te laten slepen? In mijn volgende bijdrage aan dit journaal wil ik daarop ingaan.