De luchtproef…
Op de muur van een kelder in Keulen, waar tijdens de tweede wereldoorlog enkele Joden verborgen zaten, staat de tekst: ‘Ik geloof in de zon, ook als hij niet schijnt. Ik geloof in de liefde, ook als ik die niet voel. Ik geloof in God, ook als Hij zwijgt.’ *)
De Joden die hier opgesloten zaten, moeten intense angst en wanhoop hebben gekend. Hoe konden ze dat uithouden? Door te blijven vertrouwen in de warmte van de zon, in de kracht van de liefde en in de hulp van God, ook als alles erop wees dat deze hulp niet tijdig of misschien zelfs helemaal niet zou komen.
Bij de luchtproef gaat het om de ervaring dat je je volkomen alleen voelt: zelfs de nabijheid van God kun je niet meer voelen. Je hebt het gevoel dat er werkelijk niemand meer is op wie je kunt terugvallen. Waar moet je dan de kracht vandaan halen om te overleven? Die kun je in een dergelijke situatie alleen nog maar in jezelf vinden: in een vertrouwen tegen beter weten in.
Toen Vaclav Havel, de vroegere Tsjechische president, vier jaar lang door de Russen gevangen werd gehouden, vroeg hij zich af wat de zin was van wat hij doormaakte. In een brief aan zijn vrouw Olga schreef hij daarover: “Een antwoord, een positief antwoord, kan ik uiteindelijk alleen maar in mezelf vinden, in mijn geloof, in mijn hoop.”
Dit is waar het bij de luchtproef om gaat: het besef dat niemand je kan helpen en dat zelfs God ver weg lijkt. Het enige dat je rest is om in jezelf de kracht te vinden om te overleven.
Gelukkig maakt niet ieder mens een dergelijke ervaring door. Aan Vaclav Havel hebben wij kunnen zien, hoe een mens juist ook door een dergelijke gruwelijke ervaring heen geestelijk kan groeien. Hij werd één van onze grote leiders van onze tijd: door zijn eenvoud, zijn humor en zijn oprechtheid werd hij een inspiratie voor velen. Dat was de winst die hij op de beproeving waar hij doorheen ging, mocht veroveren.
Hans Stolp
*Bastiaan Baan, “Oude en nieuwe mysteriën”, Uitg. Christofoor, 2002, blz. 131