In 1945 werden in Nag Hammadi in Egypte 52 oude gnostische geschriften gevonden: spirituele geschriften uit de tijd van het eerste (beginnende) christendom. Deze geschriften maken duidelijk dat er oorspronkelijk een heel ander, spiritueel of esoterisch christendom heeft bestaan naast de bekende stroming van (wat later genoemd werd) het kerkelijke christendom. Sinds die vondst kan de gnostiek rekenen op een nog steeds groeiende aandacht.

Nu bestaan er verschillende vormen van gnostiek: de joodse, de heidense, maar ook de christelijke gnostiek. Aan de basis van de christelijke gnostiek staan de Essenen, een gemeenschap van ingewijden die in Israël een eigen plaats innamen naast andere ingewijden, zoals de Farizeeërs en de Sadduceeën. De Essenen hebben vol eerbied en vanuit een diep innerlijk weten, het geheim behoed van de Zonnegeest die afdaalde naar de aarde om zich bij de doop in de Jordaan in de mens Jezus van Nazareth te incarneren. Daarom hebben zij in het geheim Jezus Christus op alle mogelijke manieren bijgestaan bij de vervulling van zijn opdracht. Het zijn ook hun inzichten (= de christelijke gnosis) die ten grondslag liggen aan de Bijbelse geschriften.

De bloeitijd van de gnostiek viel in de 2e en 3e eeuw na Christus. Omdat de oude mysteriën (of mysteriescholen) uitstierven, werd de gnostiek langzamerhand de erfgenaam van de oude mysteriekennis. Daarbij klonken – met name in de gnostiek van de Essenen – allerlei inzichten door die de grote ingewijde Zarathoestra eeuwen geleden aan zijn mensen had doorgegeven. Op grond van zijn leringen (en hun eigen geestelijke waarnemingen) was het voor de Essenen belangrijk hun heimwee naar de geestelijke wereld af te leggen en zich op de aarde te richten: de aarde was na de dood en opstanding van Jezus Christus immers het lichaam van Christus geworden.

Vele christelijke gnostici hebben zich aan de opdracht gewijd om de inwerking van de Christusgeest op de aarde en het aardse leven te helpen realiseren. Dionysius de Areopagiet bijvoorbeeld, maar ook Clemens van Alexandrië en de beroemde kerkleraar Origines zagen dat als hun opdracht.

De opdracht die de christelijke gnosis ons in deze tijd meegeeft, is deze: werk aan jezelf, richt je op de aarde (opdat de Christusgeest ook echt hier op aarde werkzaam kan worden), verwerf geestelijk inzicht, en wees je bewust van je opdracht: om leven na leven de aarde om te vormen tot koninkrijk van God!